ESG-beheersing

Klimaatverandering bedreigt de wereld. Steeds meer rampen storten zich over de continenten. Het aantal slachtoffers neemt alsmaar toe. En de mens zelf is verantwoordelijk voor deze verandering door blijvende uitstoot van broeikasgassen. De vraag is hoe dit tij is te keren.

Wetenschappers zoeken de oplossing in ESG-regelgeving voor het huidige aandeelhoudersmodel. Het gelijkwaardigheidsmodel zoekt de oplossing in een democratische organisatie met brede verantwoordelijkheid voor het klimaat.

Van ieder mens mag worden verwacht naar vermogen bij te dragen aan verbetering van de wereld. Dat geldt voor bestuurders en medewerkers, voor overheden en ondernemingen, voor ideële organisaties en burgers. Zorg voor het milieu is een taak voor ons allen naar draagkracht.

Iedere burger is naast consument maar ook producent. Als consument draagt de burger verantwoordelijkheid om maatschappelijk verantwoordelijke keuzes te maken. Als producent is de burger verantwoordelijkheid voor bijdrage aan maatschappelijk verantwoordelijke producten en diensten.

Burgers moeten kunnen vertrouwen dat producten en diensten maatschappelijk verantwoord zijn gerealiseerd. Overheid en organisaties moeten zorg dragen dat producten en diensten aan deze condities voldoen.

Op iedere burger mag een beroep worden gedaan dat hij/zij zorg draagt voor de eigen leefomgeving. Dat geldt dan ook voor werknemers, aandeelhouders en ondernemers. Ook overheidsorganisaties dragen verantwoordelijkheid voor passende richtlijnen voor ESG-thema’s (E van environment voor milieuzaken, S van social voor menswaardig handelen) en andere duurzaamheidsrichtlijnen.

Werknemers met stemrecht hebben meer invloed op maatschappelijke thema’s:

• Langetermijnperspectief (werknemers hebben grotere betrokkenheid bij de lange termijnprestaties van het bedrijf (dan aandeelhouders), waardoor duurzaamheid een hogere prioriteit krijgt).
• Innovatie en efficiëntie (werknemers, met hun operationele kennis en betrokkenheid, leveren input voor innovatieve en efficiënte duurzaamheidsoplossingen. Dit kan resulteren in betere milieupraktijken en -technologieën).
• Maatschappelijke betrokkenheid (bedrijven die de mening van werknemers waarderen, ontwikkelen een sterker maatschappelijk bewustzijn, wat zal leiden tot een grotere nadruk op ethische en duurzame bedrijfspraktijk).

Op basis van de CSRD-rapportages per bedrijfssector (10) moet de leiding van elke onderneming in staat zijn om invulling te geven aan uitvoering van een duurzaam beleid. Een beroep wordt gedaan op medewerkers en aandeelhouders om deze beleidspannen kritisch te beoordelen en zo nodig verbeteringsvoorstellen voor te dragen. Werknemers kunnen dit doen via de eigen ondernemingsraad en aandeelhouders kunnen dit kenbaar maken, vaak via een zaakvoerder. Let wel: Nederlandse bedrijven zijn voor wel 85% afhankelijk van investeringen afkomstig van Nederlandse pensioenfondsen (11). Wegkijken van medewerkers bij onregelmatigheden moet kunnen leiden tot sancties. Van deelnemers aan pensioenfondsen mag worden verwacht dat zij gebruik maken van hun recht om duurzame keuzes aan te geven aan de leiding van hun pensioenfonds. Bestuurders en directieleden hebben daarmee de plicht om duurzame beleidskeuzes te maken die soms ten koste gaan van het rendement. CSDDD is een Europese-richtlijn die vraagt van grote multinationals om duurzaam gedrag te controleren in de hele waardeketen van de onderneming (10). De taak van de overheid is om ondernemingen te faciliteren bij noodzakelijke investeringen om de duurzaamheidstransformaties mogelijk te maken en zorg te dragen voor een acceptabel concurrerend ondernemingsveld, ook ten opzichte van ondernemingen buiten de Europese Unie.

Voor grote ondernemingen is het voorstel gelanceerd voor introductie van een maatschappelijke raad (12) als adviserend lichaam om sturing te geven aan de soms tegenstrijdige belangen van de onderneming ten aanzien van rendement en duurzaamheid. Het voorstel heeft ondersteuning gekregen van veel Nederlandse wetenschappers. Het is evenwel de vraag of veel bestuurders zitten te wachten op dergelijke adviezen (13). Misschien is het verstandiger om een meer operationele koers te kiezen door wetenschappelijk bureaus zoals SCP en/of PBL jaarlijks een document te laten opstellen omtrent de geplande en gerealiseerde duurzaamheidsdoelstellingen voor de grote Nederlandse ondernemingen, waardoor dit niet aan de accountant hoeft te worden overgelaten.

Deze maatschappelijke thema’s worden ook door Isabelle Ferreras’ manifesto (14) gepropageerd via het thema: Decarbonize de onderneming en geef de werknemer recht van spreken. Manifesto gaat een stap verder met decommodify, waarmee het winststreven van ondernemingen niet altijd moet worden gevolgd. Dit past ook in het streven van Jason Hickl (15) om veel nadrukkelijker de uitputting van aardse bronnen tegen te gaan en economische groei om te buigen naar ecologische groei of een circulaire economie(15), evenals de donuteconomie van Kate Raworth (16). Eerder werden de thema’s benoemd onder brede welvaart (17).

Aanbevolen wordt om externe maatschappelijke stakeholders op gebieden van sociaal- en milieubeleid (ESG-duurzaamheidsrapportages conform CSRD-richtlijn) toe te laten met stemrecht in de stakeholdersvergadering (en bij themabijeenkomsten van de ondernemingsraad met de leiding). Dergelijke maatschappelijke deskundigen zullen doorgaans werkzaam zijn bij door de overheid bekostigde onderzoeksinstituten.

Terug naar Openingspagina